Kalabalık bir uçakta veya trende şiddetli öksürüğü olan birinin yanında otururken, dün gece birlikte oturduğunuz arkadaşınızın ertesi gün yaptırdığı Covid-19 testinin pozitif çıktığını duyduğunuzda veya çocuğunuzun okul arkadaşının sınıfta kustuğunu dinlerken siz de ne zaman hasta olacağınızı düşünebilirsiniz.
Ancak tüm enfeksiyonlar diğerleri kadar kolay yayılmaz. Bu, enfekte kişinin bağışıklık sisteminin ne kadar sağlam olduğu ve kuluçka süresi, yani birine virüs bulaştıktan sonra semptomların ortaya çıkması için geçen gün sayısı gibi faktörlerin etkileşimine bağlıdır.
Manchester Üniversitesi’nden immünolog Profesör Sheena Cruickshank, genetik faktörlerin de enfeksiyona yakalanmanızda ve semptomlar geliştirmenizde rol oynayabileceğini ekliyor.
Cruickshank, “İnsanların laboratuvar koşullarında soğuk algınlığı gibi yaygın virüslere maruz kaldığı çalışmalarda, bazı insanlar virüslere yakalanmıyor, bazıları ise ciddi şekilde hastalanıyor. Bu, bağışıklık sisteminizin ne kadar verimli olduğuna ve genetiğimize bağlıdır.” diyor.
Peki hangi hastalığın ne kadar süreyle bulaşıcı olacağını biliyor musunuz? Alanında uzman isimler, en yaygın enfeksiyonlardan kendinizi nasıl koruyabileceğinizi açıkladı.
KIZAMIK
Morbillivirüs adı verilen bir virüsün neden olduğu kızamık çok bulaşıcıdır ve başlangıçta grip benzeri semptomlara, ardından ciltte kırmızı, lekeli bir döküntüye neden olur.
Yayılabilirlik: R oranı (bir kişinin neden olduğu ikincil enfeksiyonların ortalama sayısına bağlı olarak ne kadar bulaşıcı olduğu) 15 ila 20’dir.
Kuluçka Dönemi: Yedi ila 18 gün.
Bulaşıcılık Süresi: Kırmızı lekeler başlamadan dört gün öncesinden, lekelerin ortaya çıkmasından dört gün sonrasına kadar virüsü saçabilir ve başkalarına bulaştırabilirsiniz.
Londra’daki Royal London Hastanesi ve özel HCA The Portland Kadın ve Çocuk Hastanesi’nde danışman yoğun bakım çocuk doktoru olan Dr. Samira Neshat, aşılanmadığınız veya bağışıklığınız olmadığı sürece kızamığın korkutucu bir hastalık olabileceğini, çünkü insanların yüzde 30’unda şiddetli ishal ve orta kulak enfeksiyonu gibi komplikasyonların ve beyin enfeksiyonu gibi daha ciddi komplikasyonların gelişebileceğini söylüyor.
SOĞUK ALGINLIĞI VE GRİP
Son derece yaygın görülen bu hastalıklarda dört ana tür vardır (A, B, C ve D). Mevsimsel gribe her yıl mutasyona uğrayan A ve B türleri neden olur.
Yayılabilirlik: Her ikisi için de R oranı 1 ila 2’dir ancak değişebilir. Soğuk algınlığı ve grip virüsleri kolaylıkla yayılır, muhtemelen hayatınız boyunca diğer hastalıklardan daha fazla soğuk algınlığına yakalanabilirsiniz.
Kuluçka Süresi: Her iki enfeksiyon türünden biriyle enfekte olduktan sonra 12 saat ila üç gündür.
Bulaşıcılık Süresi: Semptomların başlamasından 14 gün sonraya kadar, hatta 1-2 gün öncesine kadar. Belirtilerin başladığı ilk üç günde en bulaşıcı olursunuz, daha sonra bağışıklık sisteminizin tepkisi devreye girdikçe yavaş yavaş azalır.
NOROVIRUS
Bu virüs, kusma ve ishale neden olur ve son derece bulaşıcıdır. Evlerde, hastane koğuşlarında, bakım evlerinde ve okullarda hızla yayılabilir.
Yayılabilirlik: R oranı 1,1 ila 7,2’dir.
Kuluçka Süresi: 12 ila 48 saat.
Bulaşıcılık Süresi: Uzmanlarbelirtileriniz durduktan sonra 48 saat boyunca hala bulaşıcı olduğunuzu söylüyor ancak bazı çalışmalar virüsü birkaç hafta sonra da yayabileceğinizi öne sürüyor.
COVID-19
SARS-Cov-2 virüsünün neden olduğu bulaşıcı hastalık, vücudun her yerindeki hücrelere yapışarak sürekli öksürük ve nefes darlığından ishal ve kusma gibi bağırsak sorunlarına kadar çok çeşitli semptomlara neden olabilir.
Yayılabilirlik: R oranı 1,9 ila 3,9’dur.
Kuluçka Süresi: 2 ila 14 gün. Cardiff Üniversitesi’ndeki Soğuk Algınlığı Merkezi’nin emekli profesörü Profesör Eccles, “İnsanlar artık bazı durumlarda iki gün içinde çok daha hızlı semptomlar geliştiriyor gibi görünüyor” diyor.
Bulaşıcılık Süresi: Bu, sahip olduğunuz bağışıklığın niteliğine ve miktarına (örneğin aşı veya önceki enfeksiyon nedeniyle) bağlı olarak değişir. Resmi kurumlara göre bazı insanlar beş gün sonra artık bulaşıcı değildir, ancak diğerleri on güne kadar bulaşıcı olabilir.
BOĞMACA
Bordetella pertussis adlı bir bakterinin neden olduğu hastalık, akciğerleri ve solunum yollarını etkileyerek on haftaya kadar sürebilen öksürüğe neden olur.
Yayılabilirlik: R oranı 15 ila 17’dir.
Kuluçka Süresi: 5 ila 10 gün.
Bulaşıcılık Süresi: Kuluçka döneminden sonra soğuk algınlığı benzeri belirtiler başlar. İki hafta sonra, bunlar daha da kötüleşerek öksürük nöbetlerine dönüşebilir.
